klimat Australii

KLIMAT AUSTRALII. Warunki klimatyczne Australii kształtują się głównie w wyniku położenia między 10 i 40°S; długość dnia w ciągu roku jest mało zróżnicowana: w dniu przesilenia letniego trwa od 13 godz. na północy do 15 godz. na południu; w dniu przesilenia zimowego odpowiednio od 11 do 9 godz. Roczna liczba godzin ze słońcem jest duża: od 3200 (8–9 dziennie) na południu Terytorium Północnego do 2000 (5) na zachodzie kontynentu, 2400-2600 (6-7) na wschodzie i 2200 (6) na jego południu i 1600 (4) na południu Tasmanii. Ważną rolę spełnia słabe rozczłonkowanie linii brzegowej i brak równoleżnikowych przeszkód orograficznych. Regionalne znaczenie mają Wielkie Góry Wododziałowe na wschodzie. Niewielkie rozmiary kontynentu i brak w pobliżu innych, wysoka temperatura omywających ją akwenów i brak chłodnego prądu morskiego powodują, że warunki termiczne zarówno zachodniego jak i wschodniego wybrzeża, omywanego przez ciepły Prąd Wschodnioaustralijski, są podobne. W lecie, gdy nad północą kontynentu tworzy się niż termiczny, strefa konwergencji międzyzwrotnikowej znajduje się na około 20°S. Północna Australia jest wówczas obszarem dominacji ciepłego i wilgotnego północno-zachodniego monsunu, który niekiedy obejmuje południowy Queensland. Na południe od 20°S wieje pasat południowo-wschodni; na zachodnim wybrzeżu wiatry południowo-zachodnie znad Oceanu Indyjskiego. Zimą nad Australią powstaje termiczny wyż, który łączy się ze stałymi podzwrotnikowymi wyżami nad oceanami. Wówczas nad północną połową kontynentu wieje pasat południowo-wschodni, nad południową — wiatry północno-zachodnie, nad skrajnym południem — zachodnie. W zimie nad południowym wybrzeżem zdarzają się adwekcje chłodnego powietrza związane z frontem polarnym; wtedy południowe wiatry (southerly buster albo buster) obejmują wybrzeża Nowej Południowej Walii i sięgają do Sydney, a czasami do południowego Queenslandu. Wyjątkowo silne wiatry wieją podczas cyklonów tropikalnych (willy-willy). Powstałe nad morzami Timor, Arafura i Koralowym 2–3 razy w roku dochodzą do północno-zachodnich wybrzeży (między przylądkami Jork i Piaszczystym), natomiast te z rejonu Wysp Salomona do północno-wschodnich — między Cooktown i Mackay. Towarzyszą im niezwykle intensywne opady atmosferyczne (maksymalna suma dobowa opadów w Innisfail wynosi 539 mm). Zdarzają się także trąby powietrzne (tornada), które występują w obszarze od Australii Zachodniej do Nowej Południowej Walii. Na wybrzeżach występuje cyrkulacja bryzowa, najsilniej rozwinięta jest na południo-zachodzie; bryza morska (doctor) oddziałuje na odległość 80–90 km, miejscami do 300 km. Najcieplejszym miesiącem roku na północo-zachodzie jest marzec lub kwiecień, na północy listopad, na południu i wybrzeżach wschodnich i zachodnich — luty. Najgorętszym obszarem jest północno-zachodnia część Australii, gdzie w grudniu i styczniu średnia temperatura wynosi 28–32°C; wewnątrz kontynentu przekracza 28°C, na wybrzeżach 22–24°C, w Alpach Australijskich poniżej 16°C, w Tasmanii poniżej 12°C. Najwyższą temperaturę w Australii — 53,1°C zanotowano w Clouncurry (Queensland).Najchłodniejszym miesiącem roku jest zwykle lipiec; średnia temperatura od 24°C na północy Ziemi Arnhema i półwyspie Jork do 12°C na południo-zachodzie i 10°C na skrajnym południu, na Tasmaniii do około 8°C, a w Alpach Australijskich poniżej 0°C. Najniższą na kontynecie temperaturę –22°C zmierzono na Przełęczy Charlotte w Alpach Australijskich.Nad ogromną częścią Australii spada mało opadów, ich roczna suma zmienia się od 125–200 mm w części środkowej (William Creek 126 mm) i nieco więcej na zachodnim wybrzeżu do 1300–1500 mm na północy Ziemi Arnhema, półwyspie Jork, wybrzeżu wschodnim i południowo-zachodnim; najwięcej (ponad 3500 mm) spada na niewielkim fragmencie północno-wschodniego wybrzeża na północ od Townsville (Innisfail 3535 mm) oraz na zachodnich zboczach gór Tasmanii. Na Ziemi Arnhema i półwyspie Jork występuje monsunowy rozkład opadów: ulewne deszcze padają od stycznia do kwietnia. Na północno-wschodnim wybrzeżu i w obszarze południowych Wielkich Gór Wododziałowych zwróconych ku oceanowi opady są całoroczne, z letnim maksimum. Południowo-zachodnią Australię i półwysep Eyre, wzgórza Gawler i Góry Flindersa oraz południową Wiktorię i Tasmanię, poza jej skrajem południowym, cechuje podzwrotnikowy typ rocznego przebiegu opadów (z zimowym maksimum). Północny odcinek wybrzeża Australii Zachodniej pod wpływem cyklonów tropikalnych ma duże opady, ich maksimum roczne przypada na jesień, głównie marzec.Obszar Australii na północ od 20°S leży w strefie równikowej. Klimat wybitnie wilgotny panuje na północno-wschodnim wybrzeżu między 17 i 20°S. Klimat wilgotny ma wyżyna Kimberley, Ziemia Arnhema, półwysep Jork i Atherton; na północy tego regionu zaznaczają się cechy monsunowe. Klimat suchy ma Ziemia Tasmana, wyżyny Barkly i Selwyn aż do 25°S na południe od zatoki Karpentaria.Całe wnętrze Australii leży w strefie klimatów zwrotnikowych. Wybrzeże wschodnie ma klimat wilgotny, w Wielkich Górach Wododziałowych występuje jego odmiana górska. Całe zaplecze gór oraz wybrzeże wschodnie między Mackay i zwrotnikiem Koziorożca ma klimat pośredni między morskim i kontynentalnym. Zachodnia część Australii Zachodniej, wyżynny środek i nizina Nullarbor mają klimat kontynentalny. Silniejszym kontynentalizmem i wybitną suchością (opady roczne poniżej 200–300 mm) wyróżniają się pustynie: Wielka Piaszczysta, Gibsona, zachodnia część Wielkiej Pustyni Wiktorii i Simpsona oraz rejon jeziora Eyre.Południowo-zachodnie wybrzeże, półwysep Eyre i góry Flindersa oraz wybrzeże Wiktorii leżą w strefie podzwrotnikowej. Południo-zachód Australii i północo-zachód Tasmanii mają klimat morski. Wschodnia Tasmania ma klimat pośredni między morskim i kontynentalnym. Klimat suchszy i bardziej kontynentalny panuje na Półwyspie Eyre'a i wokół Zatoki Spencera.Południowy skraj Tasmanii leży już w strefie ciepłych klimatów umiarkowanych typu morskiego.